Virtual Reality in de fysiotherapie praktijk

Vanwege de groeiende belangstelling en daarmee het toegenomen aantal vragen over de inzet van Virtual Reality in de praktijk, dit artikel.

Wat is het, waarom zou ik het aanschaffen (we hebben al zoveel tools), is VR wel toekomstbestendig, hoe pas ik het toe, wat kost het en wat levert het op. Hoe zit het met de wetenschappelijke onderbouwing, wat heb je er voor nodig, en welke praktijken werken er al mee. 

In dit artikel gaan we uitgebreid antwoord geven op deze vragen.

Wat is Virtual Reality

Virtual Reality (VR) is een computertechniek waarbij het lijkt alsof je in een andere werkelijkheid bent. Door een speciale VR-bril wordt de zichtbare werkelijkheid simpelweg vervangen door computer gegenereerd beeld. De bril bevat namelijk een beeldscherm en sluit je zicht op de buitenwereld af. Doordat je ogen elk een eigen beeld zien, dat licht van elkaar verschilt, zie je diepte in de virtuele omgeving. Met andere woorden: je kijkt dan in 3D. Vaak hoor je bijpassende geluiden door een hoofdtelefoon of vanuit de ingebouwde speakers om de ervaring realistischer te maken en te versterken.

Doordat sensoren de bewegingen van je hoofd volgen, beweegt de VR-omgeving op dezelfde manier mee. Zo kun je rondkijken in de virtuele werkelijkheid. Geavanceerdere systemen herkennen het als je rondloopt of bukt. Ze nemen de bewegingen over in de virtuele werkelijkheid.

Verwarring met Augmented Reality

Augmented reality (AR) Is iets anders dan VR. Met AR worden computer gegenereerde beelden over de werkelijke wereld heen getoond, zodat je beide tegelijk waarneemt. In VR zie je alleen de computer gegenereerde omgeving.

Is VR toekomstbestendig

De technologische ontwikkelingen gaan in een razend tempo, maar vooralsnog is het antwoord op deze vraag: Ja.

Microsoft schept af en toe verwarring door gebruik te maken van de term mixed reality (MR) in Windows 10 als alternatief voor VR en AR. Volgens Microsoft zijn er producten die tussen VR en AR inzitten, of combineren in 1 product.

Maar die producten zijn er (nog) niet en daardoor is mixed reality een verwarrende term. Microsoft creëert zo onterecht de illusie dat ze iets ‘anders’ bieden dan AR en VR. De MR-brillen van Acer, Dell, Lenovo, HP en Samsung zijn gewoon VR-brillen. De Microsoft HoloLens is daarentegen een AR-bril.

Ook de zorgverzekeraars hebben deze technologie omarmt. Zoals gebruikelijk bieden ze niet allemaal dezelfde vergoeding. In zijn algemeenheid is met VR tevens online fysiotherapie in combinatie met videobellen mogelijk onder prestatiecode 1000.

VR platformen

Facebook is de grote speler in VR met zijn serie van de Oculus gericht op de gaming industrie. In 2020 heeft Facebook besloten te stoppen met de standalone werkende Oculus GO.  Nu alleen de Oculus Rift en de Oculus Quest welke beide gekoppeld zijn aan een pc overblijven is dit geen optie meer voor de toepassingen die we hier gaan bespreken.

Het alternatief hebben we gevonden in het Pico platform en de bril Pico G2 4K. verderop meer hierover.

Toepassingen van VR in fysiotherapie

VR wordt al veel toegepast in de gezondheidszorg, bijvoorbeeld bij revalidatie, bij de behandeling van psychische klachten en bij vliegangst en hoogtevrees. Specifiek voor de fysiotherapeut zijn diverse toepassingen ontwikkeld en in ontwikkeling.  Fys'Optima partners werken met twee leveranciers van VR toepassingen.  

Toepassingen van VR bij Fys’Optima partners

Fys´Optima heeft een overeenkomst met Reducept en Corpus VR. We gaan ze in dit artikel allebei nader toelichten.

Reducept

Reducept ontwikkelt toegankelijke digitale psychologische behandeling in de vorm van hersen trainingstechnieken en evidence-based pijneducatie, die ze de Reducept-methode noemen. Door het toepassen van een dergelijke Reducept-methode zetten ze zich in om patiënten met chronische pijn te helpen bij het verminderen van pijn en het verbeteren van hun kwaliteit van leven.

Reducept is al door duizenden mensen gebruikt die samen meer dan 18.000 sessies hebben gedaan. Al meer dan 150 instellingen kochten en valideerden daarmee de Reducept-methode klinisch. Dankzij de Reducept Methode meldde 78% van de gebruikers minder pijn met een gemiddelde pijnvermindering op VAS-schaal van 1,9. 

Reducept heeft verschillende prestigieuze prijzen, zoals Accenture Innovation Awards, World Summit Awards (WSA) en International Serious Play Awards in ontvangst mogen nemen.

Reducept is er in twee vormen. 1 voor de professionals en 1 voor thuisgebruik.

Reducept voor thuis gebruik

De thuisversie is te downloaden in de appstore en de playstore.  De volledige methode is 14 dagen lang gratis uit te proberen, zonder betaalgegevens in te hoeven voeren. Daarna kost deze versie  €14,95 per maand met de mogelijkheid om het lidmaatschap op elk gewenst moment op te zeggen. Of men neemt een jaarlidmaatschap af ten bedrage van €149,- 

Met de thuisversie kunnen mensen zelfstandig sessies doen met de Reducept-methode en blijven oefenen en het brein laten leren.  De therapeut kan middels videoconsult  

Reducept voor professionals

De Reducept Methode biedt behandelaars de mogelijkheid om chronische pijn innovatief en effectief te behandelen. De Reducept app integreert pijn educatie en pijnmanagement, onderdeel van de richtlijn behandeling voor chronische pijn. Dit maakt het de ideale aanvulling voor pijnbehandeling.

Reducept kost bij Reducept € 1.375,- en bij Fys´Optima € 980,- excl. BTW (1 licentie kan op 3 brillen).

Lees meer over de licentie met Reducept.

Door te werken met de innovatieve methode van Reducept kan de praktijk zich  onderscheiden van anderen en kunnen niet alleen de kosten terugverdiend worden, maar kan met de Reducept methode meer inkomsten worden gegenereerd. Dit kan op de volgende manieren:

1. Verwijzingen: elke praktijk die gebruik maakt van de Reducept Methode is te vinden op de website van Reducept, zowel patiënten als verwijzers kunnen daar de praktijken vinden.
2. De behandelaar kan zich onderscheiden door innovatie en uitbreiding van de behandelmogelijkheden voor chronische pijn.
3. De Reducept Methode kan worden toegepast in de praktijk en middels zorg op afstand thuis.
4. Efficiënte behandeling en verkorting van de noodzakelijke behandelingstijd, eventueel met een vast tarief.
5. Aanbieden van behandeling in groepsverband. Zo is er een praktijk die 20 patiënten tegelijk behandeld met slechts enkele therapeuten.
6. Patiënten kunnen thuis aan de slag met de Reducept Methode.

Het verdienmodel is uiteindelijk dat men meer patiënten tegelijk kan zien/behandelen in minder tijd. Daarnaast kan men natuurlijk ook de VR brillen met Reducept verhuren, wat het ook al aantrekkelijker maakt.

Bekijk hier een video over de Reducept methode.

Corpus VR

Corpus VR heeft ook meerdere onderscheidingen gekregen en prijzen gewonnen, waaronder maar liefst twee GHP Pharma and Healthcare awards.

• De prijs voor Best Virtual Reality Healthcare Provider met inMotion VR.
• En met Corpus VR de prijs voor Best Virtual Reality Therapy Platform.

Corpus VR is het oefenplatform voor fysio-, ergo- en neurotherapie. Het kan toegepast worden voor fysieke revalidatie, pijn verlichting en ontspanning. Binnen Corpus VR kan er uit een breed scala aan oefeningen gekozen worden gericht op het hoofd, de nek en schouders.  Ideaal dus in combinatie met zorgprogramma’s van bijvoorbeeld Zorg1.

De rest van het lichaam volgt in de nabije toekomst. Op dit moment zijn er testen gaande bij diverse revalidatie instellingen in Nederland en België.

Het Corpus VR platform biedt op een innovatieve en leuke manier oefeningen aan via dynamische VR omgevingen met in de basis een nadruk op cervicale oefeningen.

Alle omgevingen zijn gemaakt op grond van bestaande oefen methodieken en passen zich automatisch aan, aan de mogelijkheden van de patiënt. Hiermee motiveer je de patiënten maximaal en krijgt de therapeut en de patiënt een uniek inzicht in de voortgang.

De Corpus VR omgevingen zorgen voor een externe focus, waardoor de cliënt niet meer met de aandacht op de klacht zit. Dit helpt bij pijndemping én het verminderen van bewegingsangst. Corpus VR heeft daarbij ook de mogelijkheid om de Joint Position Sense (JPS) van de cervicale wervelkolom te trainen en daardoor direct een positief effect op het motorisch functioneren te creëren.

Door deze specifieke en unieke combinatie van functionaliteiten krijgen therapeut én patiënt meer controle over het eindresultaat. Corpus VR heeft als doelstelling om mensen zowel lichamelijk als mentaal op een intuïtieve en leuke manier weer in beweging te krijgen door gebruik te maken van Virtual Reality en daarmee de therapietrouw te vergroten.

Corpus VR is o.a. in te zetten bij de behandeling van de cervicale wervelkolom, bij 

• trauma gerelateerde klachten (whiplash)
• bewegingsangst
• aspecifieke (chronische) nekklachten
• artrose 
• CANS klachten 
• SOLK klachten 
• JPS/ cMCI motor control impairment

De nieuwste KNGF richtlijn voor nekpijn, waarin mobilisatie en oefentherapie als bewezen behandelmogelijkheden worden gezien, wordt volledig ondersteunt door Corpus VR. Belangrijk onderdeel  is de ontspanningsmodule. Door de geïntegreerde ontspanningsmodule worden cliënten op intuïtieve manier uitgelokt om meer te bewegen. Dit verhoogd de intrinsieke motivatie om te bewegen en te oefenen bij de cliënt.

Corpus VR is er in twee varianten. 1 voor de professionals, Corpus VR Pro en 1 voor thuisgebruik Corpus VR Personal.

1. Corpus VR Pro in de praktijk

• Software: app uit de Apple Appstore of Google Playstore
• Hardware: VR-brillen in combinatie met Tablet of iPad
• Hiermee kan de therapeut de behandeling in de praktijk doen. Hij kan vanaf een tablet de juiste oefening aanbieden aan de patiënt die de VR bril draagt. Hiermee kan de therapeut  de bewegingsmogelijkheden van de patiënt meten en opslaan en vervolgens toevoegen aan het EPD, Daarnaast kan hij de behandeling bepalen en de juiste oefeningen aanbieden via de VR bril maar ook koppelen aan eventuele eigen bril middels de Corpus VR Personal app van de patiënt.

2. Corpus VR Personal in de praktijk

• Software: app uit de stores
• Hardware: VR-brillen.
• Hiermee kunnen cliënten zelfstandig in de praktijk oefenen en het is mogelijk om via de Pro versie tailormade oefenprogramma's naar de bewuste bril te sturen zodat de cliënt precies dat doet wat de therapeut voorschrijft. Dit kan onder supervisie van een praktijkassistent die even kan bijspringen als er iets niet lukt, maar cliënten kunnen dit in de regel ook prima zelf.
• De praktijk kan er voor kiezen om een aantal van deze sets in bruikleen/huur mee te geven aan cliënten voor de duur van hun therapie.
• Dit kan met generieke VR brillen waar de patiënt met eigen smartphone gebruik van maakt. Er zijn ook al een aantal praktijken die er voor kiezen een aantal stand-alone VR-brillen (Pico's) aan te schaffen en deze te laten uitrusten met Corpus VR Personal. Deze worden vervolgens in ook een verhuurmodel aan cliënten ook meegegeven naar huis.

3. Corpus VR Personal thuis

• Software: app uit de stores (Apple of Playstore) €10-13 éénmalig.
• Hardware: eigen smartphone cliënt en generieke VR bril waar de smartphone in kan worden geplaatst.
• Hiermee kunnen cliënten zelfstandig thuis oefenen en het is mogelijk om via de Pro versie tailormade oefenprogramma's middels een pincode naar de bewuste bril te sturen zodat de cliënt precies dat doet wat de therapeut voorschrijft.
• Dit kan worden ondersteund dmv telehealth consulten zodat de therapeut de cliënt op afstand kan blijven begeleiden en ondersteunen. NB. de therapeut kan zien of, wat en hoe lang de cliënt heeft geoefend. Dit icm de gamification van de oefeningen dmv VR werelden maakt dat de therapietrouw significant omhoog gaat.

4. Training

• Een online opstart workshop van 1,5u is inbegrepen bij aanschaf van Corpus VR Pro.
• Verdiepende vervolg workshops zijn op aanvraag en worden tailormade samengesteld waarna een offerte volgt.

Mogelijk verdienmodel Corpus VR Pro/Personal voor fysiotherapiepraktijken

Alle tools die worden gebruikt binnen de behandeling vallen allemaal onder code 1000 en daar staat de vergoeding vanuit de verzekeraars tegenover. Er is met andere woorden geen extra vergoeding vanuit de verzekeraars voor specifieke toepassingen en dus ook niet voor Corpus VR.

Ook bij Corpus VR bestaat het  verdienmodel voor fysiotherapiepraktijken eruit dat een therapeut meerdere patiënten tegelijkertijd kan 'behandelen'. Hiermee wordt als het ware extra behandeltijd in een dag gecreëerd. Dit komt in het geval van Corpus VR bijvoorbeeld neer op het volgende stramien: 

• in eerste instantie een aantal behandelingen onder begeleiding van de therapeut die worden gedeclareerd als normale zittingen. Hoeveel dit er moeten zijn hangt van therapeut en patiënt af en natuurlijk van de klachten.
• Vervolgens een aantal sessies waarin de patiënt in de praktijk oefent met de therapeut binnen bereik (of een assistente). Deze sessies worden gedeclareerd als normale zittingen. 
• Vervolgens gaat de praktijk in een verhuurmodel VR-brillen met Corpus VR Personal verhuren voor bijvoorbeeld €25,- per week. Dit wordt door de patiënt zelf betaald.
• De 4e stap in dit model is dat de patiënt na een verloop van tijd Corpus VR Personal download op de eigen smartphone zodat hij/zij thuis kan door oefenen. Hier kan de therapeut indien nodig middels een videobel sessie ondersteuning bieden hetgeen de therapeut kan declareren. Dit levert dan geen 'winst' op voor de therapeut/praktijk, maar het levert wel de component van klantenbinding op. 

Het komt er dus op neer dat de therapeut dan meer dan 2 patiënten kan declareren in een uur. Als een Corpus VR oefensessie 15 minuten duurt zijn dat er potentieel 4 extra in een uur, als het 20 min duurt zijn dat er 3 per uur extra, etc. Langs deze weg verdient een praktijk/therapeut de licentiekosten alsmede de investering in VR-brillen binnen afzienbare tijd terug en alles daarna draagt bij aan een positieve verdienmodel.

Corpus kost bij Corpus € 1.950,- en bij Fys'Optima € 1.439,- excl. BTW 

Lees hier alles over de licentie met Corpus VR

Bekijk hier een video over Corpus VR

De benodigde hardware 

Reducept en Corpus VR maken gebruik van het VR platform van Pico Interactive. Meer info op https://www.pico-interactive.com/

Pico Interactive biedt meerdere VR brillen. De bril die het best matched qua prijs-prestatieverhouding bij de toepassingen is de stand alone functionerende Pico G2 4K. Deze bril kan gekoppeld worden aan een tablet of iPad.

Onze inkooppartner CGM kan de bijbehorende hardware leveren. 

Pico G2 4k set kost € 425 exclusief btw en is inclusief:

• Support service 1 jaar
• Installatie service
• Handelings- en verzendkosten binnen Nederland
• 100 stuks hygiëne maskers
• Lanyard

Omdat zowel Reducept als Corpus Vr een personal versie voor thuisgebruik bieden is er ook de mogelijkheid om universele VR brillen in te kopen. Staffel Inkoopprijzen staan hier: https://forms.gle/bPce2n4pyS9RfLLH8

Adviesverkoopprijs VR Bril voor in de praktijk is €25,- 

CGM kan ook de levering van Samsung Tablets verzorgen.

Een Samsung tablet A7 10 inch (wifi) kost € 224,-

Praktijken die gebruik willen maken van het inkoopvoordeel sturen het best even een e-mail naar info@fysoptima.nl

Welke Fys’Optima partners werken al met Virtual Reality?

Wanneer je Googled op Virtual Reality in de Fysiotherapie

Dan krijg je mooie resultaten, waarvan de meesten Fys’Optima partners zijn. Hieronder een aantal resultaten:

https://www.smc-tilburg.nl/grip-op-pijn-reducept-vr-training/

https://www.fysiotherapieleeuwarden.nl/behandelingen/vr-bij-chronische-pijn/

https://www.fysiotherapiegrave.nl/nieuws/fysiotherapie-grave-start-met-behandelen-middels-virtual-reality/

https://www.fysiotherapietilburgreeshof.nl/aandachtsgebieden/virtual-reality-training

https://www.fysiotherapiedepraktijk.nl/binnenkort-innovatieve-behandeling-bij-pijn/

Wetenschappelijke onderbouwing.

VR bij pijn

1. Ahmadpour, N., Randall, H., Choksi, H., Gao, A., Vaughan, C., & Poronnik, P. (2019). Virtual Reality interventions for acute and chronic pain management. The international journal of biochemistry & cell biology, 114, 105568.
2. Gatchel, R. J., McGeary, D. D., McGeary, C. A., & Lippe, B. (2014). Interdisciplinary chronic pain management: past, present, and future. American Psychologist, 69(2), 119.
3. Louw, A., Diener, I., Butler, D. S., & Puentedura, E. J. (2011). The effect of neuroscience education on pain, disability, anxiety, and stress in chronic musculoskeletal pain. Archives of physical medicine and rehabilitation, 92(12), 2041-2056.
4. McCracken, L. M., & Vowles, K. E. (2014). Acceptance and commitment therapy and mindfulness for chronic pain: Model, process, and progress. American Psychologist, 69(2), 178.
5. Moseley, G. L., & Butler, D. S. (2015). Fifteen years of explaining pain: the past, present, and future. The Journal of Pain, 16(9), 807-813.
6. Smits, M.L.M., Vries, de M., Garms, L, Delcliseur, H., Kallewaard, J.W.,  Geurts, J., Lier, E.J., & van Goor, H. (2019). Efficacy, Acceptability, Tolerability and Feasibility of a Therapeutic Virtual Reality Application on Improving the Quality of Life in Non specific Chronic Low back Pain Patients. Unpublished clinical trial.
7. Vanhaudenhuyse, A., Gillet, A., Malaise, N., Salamun, I., Grosdent, S., Maquet, D., ... & Faymonville, M. E. (2018). Psychological interventions influence patients' attitudes and beliefs about their chronic pain. Journal of traditional and complementary medicine, 8(2), 296-302.
8. de C Williams, A. C., Eccleston, C., & Morley, S. (2012). Psychological therapies for the management of chronic pain (excluding headache) in adults. Cochrane database of systematic reviews, (11).
9. Zantema, L., & Fennema, M. (2018). Reducept Protocol for Pain Education, download.

VR bij chronische nekklachten

Thomas Smolders heeft zich verdiept in de onderliggende mechanisme van het gebruik van VR training bij patiënten met chronische nekklachten. In zijn onderzoek heeft hij zich met name gericht op patiënten met een Motor Control Impairment (MCI). Vr training is echter ook te gebruiken voor patiënten met chronische nekklachten (hierin zie je ook de MCI terugkomen), angst om te bewegen en verbetering van de ROM van de nek.

‘De meeste onderzoeken voor de nek interveniëren en evalueren op statische bewegingen (Childs et al., 2008)(Nordin et al., 2009). Het onderzoek van Bahat, Weiss, & Laufer (2010) geeft aan dat veel van onze dagelijkse nekfunctie echter dynamisch is en een reactie op meerdere visuele, auditieve of geurstimuli (externe focus). Daarom is in het onderzoek van Bahat et al. (2010) een Virtual Reality (VR) apparaat ontwikkeld om de cervicale kinematica te beoordelen op zijn dynamische functie. VR-training is daarbij een rechtstreeks aangrijpingspunt op de sensomotorische cortex (Harvie et al., 2017). Het onderzoek van Bahat, Takasaki, Chen, Bet-Or, & Treleaven (2015) laat zien dat wanneer die externe focus (met en zonder VR-bril) tijdens de oefentherapie gebruikt wordt dit een verbetering geeft met betrekking tot de cervicale ROM bij patiënten met chronische nekklachten. Een nieuw onderzoek van Bahat et al. (2018) laat de effecten op korte en middellange termijn zien van cervicale training met behulp van VR bij patiënten met chronische nekklachten. De resultaten ondersteunen het thuisgebruik van VR op korte en middellange termijn (Bahat et al., 2018). Door deze uitkomsten is er een grote vraag naar meer onderzoek met betrekking tot cervicale training met behulp van VR (Bahat et al., 2015)(Bahat et al., 2018). In verschillende populaties is VR-training effectief in het verminderen van pijn en angst en is daarnaast prettig en motiverend voor het verbeteren van de fysieke activiteiten en fitheid (Hoffman et al., 2007) (Holden, Todorov, Callahan, & Bizzi, 1999) (Rizzo & Kim, 2005) (Bryanton et al., 2006) (Mirelman, Bonato, & Deutsch, 2009). Dit draagt bij aan verbetering van motorisch leren en presteren (McNevin, Shea, & Wulf, 2003) (Zachry, Wulf, Mercer, & Bezodis 2005) (Wulf & Su, 2007).